Czynnik ludzki w operacjach lotniczych
Słowa kluczowe:
człowiek, lotnictwo, bezpieczeństwo, transport lotniczy, statek powietrznyAbstrakt
Artykuł porusza problematykę człowieka pracującego w branży lotniczej w warunkach ciągłej zmienności czynników i ciągłego narażania się na konieczność dostosowania swojego postępowania wobec nieoczekiwanych zmian w sytuacjach standardowych i niestandardowych. W artykule przedstawiono kluczowe zasady organizacji lotniczej. Następnie opisano kulturę bezpieczeństwa w tematyce czynnika ludzkiego w lotnictwie. Kolejno dokonano analizy modeli zarządzania bezpieczeństwem w lotnictwie również odnosząc się do czynnika ludzkiego. Celem artykułu jest analiza wpływu czynnika ludzkiego na poziom bezpieczeństwa w transporcie lotniczym. Stosownie do przyjętego celu sformułowano główny problem badawczy: jak czynnik ludzki wpływa na poziom bezpieczeństwa transportu lotniczego? Uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytanie wymagało zastosowania metod badawczych w tym dokonania krytycznej analizy literatury przedmiotu oraz aktów prawnych. Analiza wskazanych obszarów wskazuje, aby poprawić działania czynnika ludzkiego w transporcie lotniczym, należy rozważyć wprowadzenie odpowiednich środków oraz przyjąć wyznaczone kierunki zmian.
Bibliografia
Błoszczyński R. Psychologia lotnicza, Wybrane problemy, MON, Warszawa 1977.
Campos L. M. Probability of collision of aircraft with dissimilar position errors, Journal of Aircraft, 38, 4, 593, 2001.
Beaty D., The naked pilot. The human factor in aircraft accidents. England: Airlife Publishing, Ltd, Erenfeicht L., Abraszek P., Pilot naga prawda, Czynnik ludzki w katastrofach lotniczych, Foksal, Warszawa 1995.
Drozdowski Z., Macander M., Działalność instytucji Inspektor i Inspektoratu MON ds. Bezpieczeństwa Lotów. Wypadki ciężkie badane w latach 1972-2012, Wydawnictwo ITWL, Warszawa 2021.
Klukowski S., Kowalski W. G., Żebrowski, M., Wypadki w lotnictwie wojskowym i cywilnym, Medycyna wypadków w transporcie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
Krystek R., Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu, Tom I, Diagnostyka bezpieczeństwa transportu w Polsce, WKiŁ, Warszawa 2009.
Krystek R., Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu, Synteza, WKiŁ, Warszawa 2010.
Makarowski R., Ryzyko i stres w lotnictwie sportowym, Difin, Warszawa 2010.
Makarowski R., Smolicz T., Czynnik ludzki w operacjach lotniczych. Watorowo: Adriana S.A, 2012.
Makarowski R., Smolicz T., Czynnik ludzki w procesie szkolenia lotniczego. Warszawa 2016.
Ratajczak, Z., Psychologia pracy i organizacji, PWN, Warszawa 2007.
Reason J., Human error, Cambridge University Press, New York 1990.
Smolicz T., Makarowski P., Makarowski R., Czynnik ludzki w lotnictwie, Podręcznik pilota, Gdańsk 2020,
Truszczyński, O., Czynnik ludzki w zdarzeniu lotniczym. Polski Przegląd Medycyny Lotniczej, 1, 104-109., 2002.
Truszczyński O., Biernacki M., Skalowanie udziału czynnika ludzkiego w wypadkach lotniczych. Polski Przegląd Medycyny Lotniczej, 1, 27-37, 2010.
Wiegmann D. A., Shappell S. A., Human error perspectives in aviation. International Journal of Aviation Psychology, 11, 4, 341-357, 2001.
Wiener E. L., Human factors in aviation. Oxford, UK, Gulf Professional Publishing, 1989.
EASA_SMS_Tool.pdf (ulc.gov.pl), EASA, Narzędzie oceny systemu zarządzania.
ICAO, Doc. 9683 - Human Factors Training Manual.
ICAO, Doc. 9859 – Safety Management Manual, Wydanie IV, 2018.
Circular 253 - Human Factors Digest No. 12 - Human Factors in Aircraft Maintenance and Inspection.
ICAO, Doc. 9803 AN/761, Rezolution A26 – 9, Line Operations Safety Audit (LOSA), First Edition – 2002,
