Związki temperamentu i inteligencji emocjonalnej wśród dorosłych osób z diagnozą zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)
Słowa kluczowe:
ADHD, Temperament, Inteligencja Emocjonalna, ADHD u dorosłych, Wrażliwość Sensoryczna, Reaktywność Emocjonalna, Aktywność, ŻwawośćAbstrakt
Celem niniejszego badania było zrozumienie jak cechy temperamentu wiążą się z Inteligencją Emocjonalną (IE) u dorosłych z diagnozą ADHD. Ponadto dokonano analizy różnic w natężeniu cech temperamentu i IE pomiędzy osobami z ADHD a grupą kontrolną. Uzyskane wyniki potwierdziły przypuszczenia o niższym natężeniu cech Inteligencji Emocjonalnej w grupie badanej. W przypadku temperamentu potwierdzono, że osoby z ADHD prezentują wyższe natężenie cech temperamentu takich jak: Wrażliwość Sensoryczna, Reaktywność Emocjonalna i Perseweratywność, niższe zaś w Aktywności, Wytrwałości, Rytmiczności i Żwawości. Uzyskane wyniki korelacji pomiędzy zmiennymi wskazują na specyficzne dla tej grupy trudności emocjonalne oraz behawioralne, które mogą prowadzić do problemów w życiu społecznym i zawodowym. Zrozumienie tych zależności może przyczynić się do lepszego zrozumienia trudności, z którymi mierzą się osoby dorosłe z ADHD oraz do stworzenia strategii terapeutycznych dopasowanych do ich potrzeb.
Bibliografia
Able, S.L., Haynes, V., Hong, J., Diagnosis, treatment, and burden of illness among adults with attention-deficit/hyperactivity disorder in Europe, „Pragmatic and Observational Research”, 28(5)/2014, s. 21-33.
American Psychiatric Association (APA), Diagnostic and statistical manual of mental Disorders. 5th Edition, Washington, DC, 2013.
Bobkowicz-Lewartowska, L., Giers, M., Profil inteligencji dzieci z ADHD w świetle koncepcji inteligencji wielorakiej H. Gardnera – implikacje edukacyjne, „Przegląd Naukowo-Metodyczny Edukacja dla Bezpieczeństwa”, 8(2)/2014, s. 283-293.
Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J., Formalna charakterystyka zachowania - Kwestionariusz Temperamentu wersja zrewidowana, FCZ-KT(R), Wydawnictwo PTP, Warszawa, 2016.
George, D., Mallery, P., IBM SPSS Statistics 27 Step by Step: A Simple Guide and Reference, Abingdon: Routledge, 2021, s. 113.
Goodman, D.W., The consequences of attention-deficit/hyperactivity disorder in adults, “Psychiatric Practice”, 13(5)/2007, s. 318-327.
Jallow, J., Halt, A.-H., Kerkelä, M., Hurtig, T., Miettunen, J., Association of temperament and character traits with ADHD and its comorbidities, "Nordic Journal of Psychiatry", 78(1)/2024, s. 64–70.
Jaworska, A., Matczak, A., Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE. Warszawa: Wydawnictwo PTP, 2008
Kajak, N., Kulik, A., Wachnicka, M., Temperamentalne czynniki ryzyka u młodych dorosłych z objawami ADHD, „Current Problems of Psychiatry”, 21(3)/2020, s. 140-153.
Karteczka, K., Zespół hiperkinetyczny (ADHD) u osób dorosłych, „Edukacja dorosłych”, 1/2012, s. 113–126.
Kouros, I., Holmberg, H., Ekselius, L., & Ramklint, M., Temperament, but not childhood trauma, distinguishes borderline personality disorder from bipolar disorder and ADHD, "Nordic Journal of Psychiatry", 78(1)/2024, s. 79–86.
Knopp, K., Temperament, emotional intelligence, and social training as predictors of social competencies, [w]: Determinants of Social and Emotional Competencies, red: A. Matczak, A., Wydawnictwo UKSW, Warszawa, 2009, s. 37-66.
Krupnicka, Z., Poraj, G., Kaźmierski, J., ADHD u osób dorosłych – rozpoznawanie, przyczyny i skutki, „Psychiatria, Psychologia Kliniczna”, 17(3)/2017, s. 195-202.
Lipowska, M., Dykalska-Bieck, D., Czy impulsywność w ADHD ma komponenty temperamentalne?, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, 10(3)/2010, s. 169-181.
Matczak, A., Temperament a inteligencja emocjonalna. „Psychologia – Etologia – Genetyka”, 10/2004, s. 59–82.
Matczak, A., Knopp, K., Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka, Redakcja Liberi Libri, Warszawa, 2013.
Piekarska, J., Inteligencja emocjonalna i rola rodziny w jej rozwoju, [w]: Perspektywy w psychologii, red: Piekarska, J., Studzińska, A.,Wydawnictwo AEH, Warszawa 2021.
Pracka, J., Temperament i płeć a inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Liberi Libri, Warszawa, 2021, s. 73-88.
Rabinovitz, B.B., O'Neill, S., Rajendran, K., Halperin, J.M., Temperament, executive control, and attention-deficit/hyperactivity disorder across early development, "Journal of Abnormal Psychology", 125(2)/2016, s. 196-206.
Salovey, P., Mayer, J.D., Emotional intelligence, “Imagination, Cognition, and Personality”, 9/1990, 185-211.
Sękowski, A., Berej, M. Temperament i inteligencja emocjonalna sportowców dyscyplin indywidualnych i zespołowych. „Psychological Journal, 25(1)/2019,s. 7-15.
Stańczyk, J., Gajdziszewska-Dudek, P., O znaczeniu inteligencji emocjonalnej w życiu zawodowym, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej: Organizacja i Zarządzanie”, 8/2015, s. 507-516.
Strelau, J., Psychologia różnic indywidualnych, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, 2010.
Szurpita, M., Radziwiłłowicz, W., Zaburzenia neurorozwojowe – diagnostyka, obraz kliniczny i jego dynamika. Współczesne pytania i kierunki poszukiwań badawczych, „Psychologia Rozwojowa”, 2/2022, s. 9–25.
Wolańczyk, T., Komender, J., Zaburzenia hiperkinetyczne, [w]: Psychiatria dzieci i młodzieży, red: Namysłowska, I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2014, s. 197-213.
Wojnarska, A., Kompetencje komunikacyjne osób z ADHD – przegląd literatury. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, UMCS, Lublin, 42/2021, s. 11-25.
Zalewska, A., Dwa światy. Emocjonalne i poznawcze oceny jakości życia i ich uwarunkowania u osób o wysokiej i niskiej reaktywności, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa, 2003, s. 9-12.
Zeidner, M., Rozwój inteligencji emocjonalnej. Czego dowiedzieliśmy się do tej pory? [w]: Inteligencja emocjonalna. Fakty, mity, kontrowersje, red: Śmieja, M., Orzechowski, J., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 82–111.
Pobrania
Opublikowane
Wersje
- 2025-06-04 - (3)
- 2025-06-04 - (2)
- 2024-09-30 - (1)
